Kripto Aktiv Nima? | Cryptocurrency va Blockchain Asoslari

Kripto Aktiv Nima?

Kripto aktiv – bu kriptografik texnologiyalar asosida yaratilgan raqamli aktiv bo’lib, uning egaligi va tranzaktsiyalari blockchain deb ataladigan tarqatilgan registrda qayd etiladi. Bitcoin (2009-yilda paydo bo’lgan birinchi kriptovalyuta) dan tortib, Ethereum, Ripple va boshqalargacha – bularning barchasi kripto aktivlar hisoblanadi. Ularning asosiy xususiyati markazlashtirilmagan tuzilmaga ega bo’lishi, ya’ni hech bir bank yoki hukumat tomonidan nazorat qilinmasligidir.

Kripto Aktivlar Qanday Ishlaydi?

Kripto aktivlarning ishlash prinsipi blockchain texnologiyasiga asoslangan:

• Blockchain tarmog’i: Barcha tranzaktsiyalar ochiq manbali registrda saqlanadi.
• Konsensus mexanizmlari: Proof-of-Work (Bitcoin) yoki Proof-of-Stake (Ethereum) kabi protokollar orqali tranzaktsiyalar tasdiqlanadi.
• DeFi (Markazlashtirilmagan moliya): Banklarsiz kreditlash, stavkalar va savdo imkoniyatlari.

Har bir operatsiya matematik algoritmlar yordamida shifrlanadi, bu esa xavfsizlikni ta’minlaydi.

Kripto Aktivlarning Turlari

Asosiy toifalarga ajratamiz:

1. Kriptovalyutalar: Bitcoin (BTC), Litecoin (LTC) – pul vazifasini bajaradi.
2. Platforma tokenlari: Ethereum (ETH), Cardano (ADA) – dasturiy ilovalar uchun asos.
3. Stablecoinlar: Tether (USDT), USD Coin (USDC) – AQSh dollari bilan qoplangan barqaror aktivlar.
4. NFT (No-Fungible Tokenlar): Rasm, video yoki kolleksionerlik buyumlarining noyob raqamli nusxalari.

Kripto Aktivlarning Afzalliklari

• Tez va arzon tranzaktsiyalar: Xalqaro pul o’tkazmalari 10 daqiqadan kamroq vaqt oladi.
• Shaffoflik: Barcha operatsiyalar blockchainda ochiq ko’rsatiladi.
• Inflyatsiyadan himoya: Bitcoinning cheklangan emissiyasi (21 million dona) uni inflyatsiyaga qarshi vosita qiladi.
• Kirish imkoniyati: Internet bor joyda har kim ishtirok eta oladi.

Xavflar va Kamchiliklar

Investorlar quyidagi risklarni hisobga olishlari kerak:

• Bozor o’zgaruvchanligi: Kurslar bir kunda 10-20% o’zgarishi mumkin.
• Huquqiy noaniqlik: Mamlakatlarda reglamentlar turlicha.
• Xavfsizlik tahdidlari: Birja hujumlari va firibgarlik holatlari.
• Texnik murakkablik: Yangi boshlanuvchilar uchun tushunish qiyin.

Kripto Aktivlarga Qanday Investitsiya Qilish Kerak?

Boshlang’ich qadamlaringiz:

1. Kripto-birjani tanlang: Binance, Bybit yoki lokal platformalar (masalan, Uznex).
2. Hamyon oching: Raqamli pul saqlash uchun Trust Wallet yoki Ledger kabi xavfsiz hamyon.
3. Diversifikatsiya: Faqat BTC emas, balki ETH, SOL kabi aktivlarni ham sotib oling.
4. Riskni boshqarish: Mabaligingizning 5% dan ortig’ini investitsiya qilmang.

Tez Beriladigan Savollar (FAQ)

Kripto aktivlar qonuniymi?

O’zbekistonda 2022-yildan beri kripto aktivlar bilan savdo qilish qonuniylashtirilgan, ammo to’lov vositasi sifatida foydalanish taqiqlangan.

Bitcoin haqiqiy pulmi?

Yo’q, Bitcoin rasmiy valyuta emas. Bu – spekulyativ aktiv yoki «raqamali oltin» hisoblanadi.

Kripto aktivlar qayerda saqlanadi?

Maxsus raqamli hamyonlarda (hardware wallet yoki mobile app). Misollar: MetaMask, Exodus, Trezor.

Kripto aktivlar soliqqa tortiladimi?

Ko’p mamlakatlarda, jumladan O’zbekistonda, kriptodan olingan daromad soliq solinadigan bazaga kiradi.

Blockchain nima?

Bu – shifrlangan bloklardan tashkil topgan zanjir bo’lib, ma’lumotlarni o’zgarmas tarzda saqlaydi. Bank registrlarining raqamli analogidir.

NFT nima uchun kerak?

Raqamli san’at asarlari, kolleksionerlik buyumlari yoki virtual erlarning noyobligini tasdiqlash uchun ishlatiladi.

Kripto aktivlar kelajagi qanday?

Ekspertlar 2030-yilga kelib global kripto bozori $10 trilliondan oshishi kutilmoqda, ayniqsa DeFi va Web3 sohalarida.